ökaryotik transkripsiyon ne demek?

Ökaryotik Transkripsiyon

Ökaryotik transkripsiyon, ökaryot hücrelerde DNA'dan RNA sentezi işlemidir. Bu işlem, prokaryotik transkripsiyondan daha karmaşık olup, çeşitli proteinler ve RNA polimerazlar içerir. Temel olarak üç aşamada gerçekleşir: başlama, uzama ve sonlanma.

1. Başlama (İnisiasyon):

• Genel Transkripsiyon Faktörleri (GTF'ler): Ökaryotik transkripsiyonun başlaması için, genel transkripsiyon faktörleri (https://www.nedemek.page/kavramlar/genel%20transkripsiyon%20faktörleri) adı verilen proteinler, promotör bölgesine bağlanır. Özellikle TATA kutusu (https://www.nedemek.page/kavramlar/TATA%20kutusu) önemli bir rol oynar. TFIID, TATA kutusuna bağlanan ilk faktördür ve diğer GTF'lerin bağlanmasını sağlar.
• RNA Polimeraz II: GTF'ler bağlandıktan sonra, RNA polimeraz II (https://www.nedemek.page/kavramlar/RNA%20polimeraz%20II), promotör bölgesine gelir ve transkripsiyon başlama kompleksini oluşturur.
• Transkripsiyon Başlama Noktası: RNA polimeraz II, transkripsiyon başlama noktasında DNA'yı açar ve RNA sentezine başlar.

2. Uzama (Elongasyon):

• RNA Sentezi: RNA polimeraz II, DNA kalıbını okuyarak komplementer RNA molekülünü sentezler. Bu süreçte nükleotidler, RNA molekülüne eklenir.
• Kanıt Okuma (Proofreading): RNA polimeraz II'nin kanıt okuma yeteneği vardır, yani hataları düzeltebilir.
• Transkripsiyon Uzama Faktörleri: Çeşitli transkripsiyon uzama faktörleri, RNA polimeraz II'nin DNA üzerinde ilerlemesini ve doğru RNA sentezini kolaylaştırır.

3. Sonlanma (Terminasyon):

• Sonlanma Sinyali: RNA polimeraz II, DNA'da bir sonlanma sinyaline ulaştığında transkripsiyon durur.
• mRNA İşlenmesi: Ökaryotlarda transkripsiyonun sonlanması genellikle mRNA'nın işlenmesiyle bağlantılıdır. mRNA'nın 5' ucuna bir başlık (5' cap) eklenir ve 3' ucuna poli(A) kuyruğu (https://www.nedemek.page/kavramlar/poli(A)%20kuyruğu) eklenir. Ayrıca, intronlar (https://www.nedemek.page/kavramlar/intron) çıkarılır ve eksonlar (https://www.nedemek.page/kavramlar/ekson) birleştirilir (splicing).

Ek Bilgiler:

• Ökaryotlarda üç farklı RNA polimeraz vardır: RNA polimeraz I (rRNA sentezi), RNA polimeraz II (mRNA sentezi) ve RNA polimeraz III (tRNA ve diğer küçük RNA'ların sentezi).
• Kromatin yapısı (https://www.nedemek.page/kavramlar/kromatin%20yapısı), transkripsiyonun düzenlenmesinde önemli bir rol oynar.
• Transkripsiyon faktörleri, transkripsiyonun hızını ve verimliliğini artırabilir veya azaltabilir.

Bu süreçlerin tümü, ökaryotik gen ekspresyonunun doğru ve verimli bir şekilde gerçekleşmesini sağlar.