Ökaryotik Transkripsiyon

Ökaryotik transkripsiyon, ökaryot hücrelerde DNA'dan RNA sentezi işlemidir. Bu işlem, prokaryotik transkripsiyondan daha karmaşık olup, çeşitli proteinler ve RNA polimerazlar içerir. Temel olarak üç aşamada gerçekleşir: başlama, uzama ve sonlanma.

1. Başlama (İnisiasyon):

• Genel Transkripsiyon Faktörleri (GTF'ler): Ökaryotik transkripsiyonun başlaması için, genel transkripsiyon faktörleri (https://www.nedemek.page/kavramlar/genel%20transkripsiyon%20faktörleri) adı verilen proteinler, promotör bölgesine bağlanır. Özellikle TATA kutusu (https://www.nedemek.page/kavramlar/TATA%20kutusu) önemli bir rol oynar. TFIID, TATA kutusuna bağlanan ilk faktördür ve diğer GTF'lerin bağlanmasını sağlar.
• RNA Polimeraz II: GTF'ler bağlandıktan sonra, RNA polimeraz II (https://www.nedemek.page/kavramlar/RNA%20polimeraz%20II), promotör bölgesine gelir ve transkripsiyon başlama kompleksini oluşturur.
• Transkripsiyon Başlama Noktası: RNA polimeraz II, transkripsiyon başlama noktasında DNA'yı açar ve RNA sentezine başlar.

2. Uzama (Elongasyon):

• RNA Sentezi: RNA polimeraz II, DNA kalıbını okuyarak komplementer RNA molekülünü sentezler. Bu süreçte nükleotidler, RNA molekülüne eklenir.
• Kanıt Okuma (Proofreading): RNA polimeraz II'nin kanıt okuma yeteneği vardır, yani hataları düzeltebilir.
• Transkripsiyon Uzama Faktörleri: Çeşitli transkripsiyon uzama faktörleri, RNA polimeraz II'nin DNA üzerinde ilerlemesini ve doğru RNA sentezini kolaylaştırır.

3. Sonlanma (Terminasyon):

• Sonlanma Sinyali: RNA polimeraz II, DNA'da bir sonlanma sinyaline ulaştığında transkripsiyon durur.
• mRNA İşlenmesi: Ökaryotlarda transkripsiyonun sonlanması genellikle mRNA'nın işlenmesiyle bağlantılıdır. mRNA'nın 5' ucuna bir başlık (5' cap) eklenir ve 3' ucuna poli(A) kuyruğu (https://www.nedemek.page/kavramlar/poli(A)%20kuyruğu) eklenir. Ayrıca, intronlar (https://www.nedemek.page/kavramlar/intron) çıkarılır ve eksonlar (https://www.nedemek.page/kavramlar/ekson) birleştirilir (splicing).

Ek Bilgiler:

• Ökaryotlarda üç farklı RNA polimeraz vardır: RNA polimeraz I (rRNA sentezi), RNA polimeraz II (mRNA sentezi) ve RNA polimeraz III (tRNA ve diğer küçük RNA'ların sentezi).
• Kromatin yapısı (https://www.nedemek.page/kavramlar/kromatin%20yapısı), transkripsiyonun düzenlenmesinde önemli bir rol oynar.
• Transkripsiyon faktörleri, transkripsiyonun hızını ve verimliliğini artırabilir veya azaltabilir.

Bu süreçlerin tümü, ökaryotik gen ekspresyonunun doğru ve verimli bir şekilde gerçekleşmesini sağlar.